O najważniejszych rzeczach, o jakich należy wiedzieć w pierwsze Black Friday i Cyber Monday od wejścia w życie Omnibusa
Dzisiaj pierwszy Black Friday, a po nim nastąpi pierwszy Cyber Monday od momentu wejścia w życie tzw. Omnibusa.
Pomimo, że minęło już trochę czasu od wejścia w życie dyrektywy europejskiej nazywanej Omnibus, a implementowanej ustawami krajowymi w Polsce, to nadal widać, że przepisy budzą wątpliwości, i to pomimo istnienia już wytycznych Komisji europejskiej co do sposobu interpretacji samej dyrektywy i wytycznych UOKiK, dotyczących przepisów polskich (mających implementować dyrektywę w Polsce).
Co więcej, nadal wiele przedsiębiorców nie wdrożyło przepisów w sposób prawidłowy, czyli po prostu nie informuje prawidłowo o obniżkach cen.
Poniżej przedstawiamy najczęstsze pytania od naszych klientów co do dokonywania obniżek cen, a także zwracamy uwagę na najczęstsze błędy popełniane nadal dość powszechnie, i to nawet przez najbardziej znane marki.
1. Kiedy należy stosować Omnibusa?
Omnibusa należy stosować w każdej sytuacji, w której dochodzi do informowania o obniżeniu ceny za towar lub usługę, także w reklamie.
Zatem, w razie zmian cen i cennika, które nie zostają ujawnione poza firmę, Omnibus nie znajdzie zastosowania (pierwotna wersja przepisów polskich zakładała obowiązek informowania „w każdym przypadku obniżenia ceny (...)”, ale przepis szczęśliwie został zmieniony i jest w nim obecnie mowa jedynie o sytuacjach, w których dochodzi do „informowania o obniżeniu (...)”). Wynika to także z wytycznych Komisji Europejskiej, w których wskazano, że chodzi o „ogłoszenie” o obniżeniu ceny.
Omnibusa zatem stosujemy do każdej sytuacji, w której dochodzi do ujawnienia obniżenia ceny czy promocji na towary lub usługi, które nie mają związku z jakimkolwiek dodatkowym działaniem klienta, ale mogą być ograniczone w czasie.
Omnibusa stosujemy jeśli informujemy o: „promocji”, „wyprzedaży”, „zniżkach”, „obniżce”, czy podajemy procentowo czy kwotowo: „- 50 %”, „taniej o 50 zł”, używamy zwrotów: „połowa ceny na cały asortyment”, „dzisiaj jest 50 zł, było 100 zł”, „taniej o VAT”, czy przedstawiamy grafiki, gdzie jakiś procent jest przekreślony, a także gdy jedna cena jest przekreślona, a obok niej widnieje inna, niższa cena.
Omnibusa stosujemy również gdy posługujemy się zwrotami: „oferta specjalna” czy „promocja z okazji Czarnego Piątku”, które sprawiają wrażenie obniżki cen.
Omnibusa stosujemy także w razie stosowania kodów rabatowych na cały towar.
Omnibusa należy także stosować w razie zniżek dla subskrybentów newslettera czy uczestników programów lojalnościowych.
Omnibusa jednak nie stosuje się w obrocie pomiędzy osobami fizycznymi, niebędącymi przedsiębiorcami.
Pośrednicy internetowi (np. platformy handlowe) mają także obowiązek stosowania Omnibusa, jeśli udostępniają sprzedawcom narzędzia do prezentowania obniżek. Nie ma przy tym znaczenia, czy są stroną zawieranej umowy sprzedaży.
Omnibusa nie stosują za to pośrednicy, którzy zapewniają jedynie środki do sprzedaży towarów, bez udostępniania narzędzi do informowania o obniżkach cen.
Omnibus znajdzie także zastosowanie do przedsiębiorców, mających siedzibę poza UE, którzy kierują swoją sprzedaż do konsumentów w UE.
Dodatkowe wyjaśnienie dla wnikliwych:
Ustawa, wdrażająca m.in. tzw. dyrektywę Omnibus, to ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2022, poz. 2581).
Ustawa ta wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającą dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta (Dz. Urz. UE L 328 z 18.12.2019, str. 7).
Ustawa ta zmieniła i wprowadziła nowe przepisy do kilku ustaw:
- Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług
- Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta
- Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
- Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów
- Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne
- Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń.
Jeśli chodzi o obowiązki związane z obniżaniem cen, to reguluje to właśnie ustawa o informowaniu o cenach towarów i usług.
Zgodnie z art. 4 ust. 2 tej ustawy: W każdym przypadku informowania o obniżeniu ceny towaru lub usługi obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
Jak wynika z art.4 ust. 3 tej ustawy: Jeżeli dany towar lub dana usługa są oferowane do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie od dnia rozpoczęcia oferowania tego towaru lub tej usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki.
Inne są zasady co do towarów ulegających szybkiego zepsuciu, czy mających krótki termin przydatności.
Jak nadto wynika z przepisów (art. 4 ust. 5 tej ustawy), przepisy te stosuje się odpowiednio do reklamy towaru lub usługi.
2. Czy Omnibusa stosujemy tylko do towarów czy też do usług?
Omnibusa stosujemy zarówno do informowania o obniżeniu ceny za towar, jak i za usługi np. kursy, szkolenia.
Dodatkowe wyjaśnienie dla wnikliwych:
Wprawdzie sama dyrektywa mówi ogólnie o „obniżce cen”, a poza tym posługuje się zwrotami „towary” i „produkt” (art. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019, dotyczący zmian w dyrektywie 98/6/WE, co do ogłoszeń o obniżce cen). Niemniej jak wynika z art. 3 tej dyrektywy, dotyczącego zmian w dyrektywie nr 2005/29/WE (dot. nieuczciwych praktyk handlowych), wprowadzono na gruncie tej dyrektywy definicję legalną „produktu”: „produkt” oznacza oznacza każdy towar lub usługę, w tym nieruchomości, usługi cyfrowe i treści cyfrowe, a także prawa i obowiązki”.
Tutaj trzeba zaznaczyć, że co innego wynika z wytycznych Komisji europejskiej, w których wskazano, że mimo że dyrektywa posługuje się zwrotem „produkt” to należy je traktować w kontekście tej dyrektywy jako „towary” (?), które są zdefiniowane w innych dyrektywach unijnych jako rzeczy ruchome. Z tego powodu, zdaniem Komisji europejskiej, dyrektywa w sprawie podawania cen nie ma zastosowania do usług (w tym usług cyfrowych) ani do treści cyfrowych.
Pomimo tego, nie można mieć wątpliwości na gruncie polskich ustaw, implementujących dyrektywę, że obowiązek informowania o obniżeniu cen dotyczy także usług („W każdym przypadku informowania o obniżeniu ceny za towar lub usługę (...)”.). Zresztą, sam przepis, dotyczący obowiązków informacyjnych w związku z obniżaniem cen mieści się w ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług. Wytyczne komisji europejskiej nie są też wiążece dla polskich organów i sądów, muszę one za to opierać się na polskich ustawach.
To, że Omnibusa stosujemy także do usług wynika również z wytycznych UOKiKu.
3. Jak powinno wyglądać prawidłowe oznaczenie obniżenia ceny zgodnie z Omnibusem?
Prawidłowe oznaczenie obniżenia ceny powinno zawierać - czy to z użyciem tekstu czy grafiki – informację o tym:
a. jaka jest cena po jej obniżeniu (po której klient może kupić towar/usługę)
b. jaka była ostatnia najniższa cena za towar/usługę w ciągu 30 dni przed wprowadzeniem obniżki
lub
c. jaka była najniższa cena za towar/usługę od rozpoczęcia sprzedaży do wprowadzenia obniżki (jeśli towar/usługa jest w sprzedaży krócej niż 30 dni).
Informacja o cenie b. lub c. powinna znajdować się „obok” ceny a.
Podana „wcześniejsza” cena musi się znajdować na tym samym nośniku co cena po obniżce.
Dopuszczalne jest (stosowane zresztą powszechnie) przekreślenie ceny poprzedniej (ale z zachowaniem zaznaczenia, że to ostatnia najniższa cena w ciągu 30 dni).
Dopuszczalne jest podawanie - ponad te informacje - procentu, o jaki towar/usługa potaniały, czy też kwoty, jaką klient zaoszczędzi (jeśli jest to informacja rzetelna).
Jeżeli towar/usługa jest w sprzedaży dłużej niż 30 dni, nie ma obowiązku informowania o tym, jaka była cena towaru/usługi przed tym okresem.
Najniższa cena obejmuje za to wszelkie poprzednie „obniżone” ceny w okresie 30 dni. Oznacza to, że jeśli np. cena została obniżona, a potem poszła w górę, a potem znowu obniżona (w ciągu 30 dni), to podajemy najniższą z tych cen z tego okresu.
Chodzi przy tym o informowanie o najniższej cenie w każdym kanale/punkcie sprzedaży z tego okresu.
4. A co z promocjami: - 20 % w razie zakupu dwóch rzeczy?
W takiej sytuacji nie stosujemy Omnibusa.
Sytuacja taka nie jest wprost uregulowana w przepisach. Nie mamy wtedy jednak do czynienia z realnym „obniżeniem” ceny.
Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej co do Omnibusa, nie stosuje się dyr. Omnibus do: innych technik promowania przewagi cenowej, które nie są obniżkami cen, takich jak porównywanie cen i oferty wiązane (warunkowe) - np. „zrób zakupy za kwotę X, a otrzymasz zniżkę na produkt Y”, „kup 3 w cenie 2”, „10% zniżki przy zakupach powyżej 250 zł”. Tego typu inne techniki promowania przewagi cenowej nadal jednak podlegają dyrektywie o nieuczciwych praktykach handlowych (czyli badaniu, czy nie stanowią nieuczciwej praktyki handlowej).
Również z wytycznych UOKiKu wynika, że Omnibus nie znajduje zastosowania do ofert wiązanych.
Jeśli zatem aby skorzystać z promocji trzeba spełnić jakikolwiek warunek, np. zakupu dwóch towarów/usług to (zgodnie z samymi wytycznymi) Omnibus nie znajdzie tutaj zastosowania.
Nie ma jednak też przeszkód, żeby podać wówczas informacje jak przy Omnibusie (nie będzie to niedopuszczalne).
5. A co z promocjami: jeden miesiąc (najczęściej korzystania z usług, subskrypcji etc.) gratis za polecenie klienta?
Również w takiej sytuacji Omnibus nie znajdzie zastosowania.
Jest to sytuacja podobna do tej opisanej powyżej w punkcie 3. Aby skorzystać z tej promocji klient musi spełnić warunek, tj. polecić klienta. Jako oferta wiązana, nie podpada ona pod Omnibusa.
Omnibusa nie stosujemy też do faktycznych spersonalizowanych obniżek cen np. obniżki, wynikające z wcześniejszych zakupów czy urodzin.
6. Czy w razie stwierdzenia, że do danej promocji stosujemy Omnibusa, trzeba mieć osobny regulamin na promocję? Jakie inne wymogi trzeba spełnić?
Najlepiej mieć sporządzony i upubliczniony Regulamin, z którego wynika, że dochodzi do informowania o obniżeniu cen, jaki jest okres trwania promocji/obniżki cen, a także, czy oferta nie jest wiązana, czy nie łączą się z nią jakiekolwiek warunki po stronie klienta. Zawsze doradzamy klientom takie rozwiązanie, a także sporządzamy regulaminy na promocje.
Trzeba jednak pamiętać o tym, że samo wprowadzenie Regulaminu na promocję jeszcze nie wystarczy do stwierdzenia prawidłowości wdrożenia i stosowania Omnibusa do obniżki cen. W tym celu muszą być także spełnione inne obowiązki, wynikające z ustaw, to jest przede wszystkim: znajdująca się obok informacja o ostatniej najniższej cenie w ciągu 30 dni.
Zgodnie nadto z art. 4 ust. 1 ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług: W miejscu sprzedaży detalicznej i świadczenia usług uwidacznia się cenę oraz cenę jednostkową towaru lub usługi w sposób jednoznaczny, niebudzący wątpliwości oraz umożliwiający porównanie cen.
Z kolei jak wynika z art. 3 ust. 2 tej ustawy: W cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru lub usługi podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług lub podatkiem akcyzowym. Przez cenę rozumie się również stawkę taryfową.
Aby stwierdzić, czy obniżka została zrobiona ogłoszona zgodnie z ustawą, ważne jest także to jak ona jest prezentowana, w tym np. na stronie internetowej czy newsletterze, także od strony graficznej.
7. Najczęstsze i widoczne błędy, czy też próby obejścia przepisów
Częstym błędem jest prezentowanie obniżonej ceny zanim została ogłoszona promocja.
Błędem jest stosowanie zwrotów typu „20 % na wszystkie produkty dzisiaj” bez podania informacji o najniższej cenie w ciągu ostatnich 30 dni.
Innym błędem, spotykanym dość powszechnie, jest podawanie samej obniżonej ceny wraz z informacją, że jest to najniższa cena w ciągu 30 dni przed wprowadzeniem obniżki (np. w audycji radiowej), jednak bez podania informacji o tym jaka była cena przed obniżką (w tym konkretnie jaka była najniższa cena towaru/usługi w ciągu 30 dni przed wprowadzeniem obniżki).
Inny błąd to podawanie informacji o najniższej cenie w ciągu 30 dni w sposób, który wymaga większego wysiłku konsumenta, aby tę informację znaleźć np. 'kliknij, aby się dowiedzieć jaka była cena przed obniżką/najniższa cena w ciągu 30 dni przed wprowadzeniem obniżki' czy '-30 % na wszystkie produkty z serii niebieskiej'.
Inna istniejąca i nieprawidłowa praktyka to podawanie obok ceny po obniżce i najniższej ceny w ciągu ostatnich 30 dni trzeciej kategorii ceny, np. 'cena regularna', która jest znacznie wyższa niż cena w ciągu ostatnich 30 dni przed obniżką. Zabieg ten ma na celu sprawienie wrażenia, że obniżka jest większa niż w rzeczywistości. Co więcej, w trakcie dokonywania zakupu podawana jest kwota, którą klient „oszczędza” w odniesieniu do 'ceny regularnej', nie zaś ceny z ostatnich 30 dni. Np. cena to: 300 zł, ostatnia najniższa cena w ciągu 30 dni to 500 zł, a cena regularna to 800 zł, po czym po przejściu do płatności wyświetla się informacja, że klient oszczędza '500 zł' (np. jako kwota przekreślona), dokonując tego zakupu.
8. Ryzyko
Black Friday, Cyber Monday, czy w ogóle Black weeks to dla wielu przedsiębiorców, zwłaszcza z branży e-commerce czy modowej możliwość zwiększenia sprzedaży i to jeszcze przed rozpoczęciem sezonu świątecznego.
Czy jednak nieprawidłowo wdrożona dyrektywa Omnibus, nieprawidłowo sporządzony Regulamin, odnoszący się do promocji, błędy przy informowaniu o obniżce cen, czy wręcz celowe praktyki, mające na celu wprowadzenie konsumenta w błąd i wpłynąć na jego decyzje zakupowe są ryzykiem, który warto podejmować, czy też nawet można wkalkulować w sprzedaż w tym okresie?
Przed podjęciem takiej decyzji warto wiedzieć z jakim ryzykiem wiąże się nieprawidłowe wdrożenie czy stosowanie Omnibusa.
W razie niewykonywania obowiązków informowania w odpowiedni sposób o obniżeniu ceny, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej może nałożyć grzywnę w wysokości 20.000 zł, a następnie 40.000 zł (art. 6 ust. 1 i 2 w zw. z art. 4 ust. 1-5 ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług).
Niedopełnienie obowiązku informowania o cenach może być także wykroczeniem i wówczas może zostać nałożona kara grzywny w wysokości do 5.000 zł (art. 139b Kodeksu wykroczeń).
To jednak nie wszystko. W razie stwierdzenia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, że takim działaniem (brak prawidłowego informowania o obniżeniu cen) przedsiębiorca naruszył zbiorowe interesy konsumentów (np. poprzez naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji), na przedsiębiorcę może zostać nałożona kara w wysokości 10 % obrotu, jaki dana firma osiągnęła w roku obrotowym, który poprzedzał rok nałożenia kary (art. 106 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów), i to choćby przedsiębiorca działał nieumyślnie.
Ponadto, UOKiK może także nałożyć karę pieniężną na osobę zarządzającą przedsiębiorstwem, w wysokości do 2.000.000 zł w razie stwierdzenia umyślnego dopuszczenia przez tę osobę naruszenia zakazu naruszania zbiorowych interesów konsumentów (art. 106b ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów).
Co też istotne, każdy może zgłosić Prezesowi Urzędu na piśmie zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przez danego przedsiębiorcę.
W Polsce doszło już do wszczęcia postępowań z uwagi na niestosowanie przepisów o obowiązku informowania o obniżeniu cen, a Prezes UOKiKU postawił już zarzuty czterem firmom z branży beauty i modowej, które komunikując promocje mogły wprowadzić konsumentów w błąd i tym samym naruszać ich zbiorowe interesy.
Autor: Julia Armata
Jeżeli chcesz się upewnić czy prawidłowo informujesz o obniżeniu ceny za towary lub/i usługi nie tylko z okazji Black Friday, ale także przez cały rok, to skontaktuj się z nami, sprawdzimy to i w razie potrzeby doradzimy co trzeba zrobić.
