Ustawa o ochronie sygnalistów – kogo dokładnie dotyczy, do kiedy trzeba ją wdrożyć w firmie i co zrobić jeśli jeszcze nie wdrożyliśmy przepisów?
Ustawa o ochronie sygnalistów – kogo dokładnie dotyczy, do kiedy trzeba ją wdrożyć w firmie i co zrobić jeśli jeszcze nie wdrożyliśmy przepisów?
Pomimo wejścia ustawy o ochronie sygnalistów w życie 25 września 2024 roku, wciąż wielu przedsiębiorców o tym nie wie, a także nie wie czy ich te przepisy dotyczą.
Poniżej przygotowaliśmy informację o tym, do kogo dokładnie stosuje się przepisy ustawy o ochronie sygnalistów i od kiedy należy ją stosować.
Do kogo skierowana jest ustawa?
Ustawa dotyczy zarówno podmiotów publicznych, jak i prywatnych.
W przepisach pojawia się osobna definicja “podmiotów prawnych”, przez które należy rozumieć podmioty prywatne i podmioty publiczne.
Do “podmiotów prywatnych” należą:
- osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (zatem nie tylko spółki prawa handlowego)
- osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną,
- lub pracodawcy, jeśli nie są podmiotami publicznymi.
Jeśli chodzi o “podmioty publiczne”, ustawa wymienia podmioty wskazane w art. 3 ustawy o otwartych danych i ponownym wykorzystaniu informacji sektora publicznego, która z kolei odsyła nas do ustawy o finansach publicznych.
Do tych podmiotów należą m.in.:
- organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
- jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
- związki metropolitalne;
- jednostki budżetowe;
- samorządowe zakłady budżetowe;
- agencje wykonawcze;
- instytucje gospodarki budżetowej;
- państwowe fundusze celowe;
- ZUS i zarządzane przez niego fundusze oraz KRUS i fundusze zarządzane przez Prezesa KRUS;
- Narodowy Fundusz Zdrowia;
- samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
- PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
- inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, instytutów działających w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, banków oraz spółek prawa handlowego;
- Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Jakie firmy będą musiały wdrożyć przepisy ustawy?
W pierwszej kolejności będą to podmioty (publiczne i prywatne, patrz definicja powyżej), które zatrudniają co najmniej 50 osób według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku.
Przeliczenia ilości pracowników dokonuje się na podstawie pełnych etatów i dotyczy także osób wykonujących pracę na innej podstawie niż umowa o pracę.
Jakie podmioty będą musiały wdrożyć przepisy ustawy niezależnie od ilości pracowników?
Warunek zatrudniania co najmniej 50 osób nie ma zastosowania do podmiotów prawnych wykonujących działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska.
Podmioty te są zobligowane do wdrożenia procedury, niezależnie od tego ile osób zatrudniają.
Wobec tego, że ustawa o ochronie sygnalistów ma na celu implementację do polskiego porządku prawnego dyrektywy 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, to w załącznikach do ww. dyrektywy znajdziemy rozwinięty wykaz podmiotów zobligowanych do wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych.
W przypadku podmiotów prawnych wykonujących działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, wykaz takich podmiotów znajdziemy w dyrektywie 2019/1937 w Załączniku I Części I pkt 2 pkt. 2 lit. B oraz w art. 2 Dyrektywy 2015/849 (potocznie zwana Dyrektywą AML).
Mowa tu m.in. o takich podmiotach, które prowadzą działalność w dziedzinie:
- bankowości
- kredytów
- inwestycji
- ubezpieczeń i reasekuracji
- emerytur zakładowych lub indywidualnych produktów emerytalnych
- papierów wartościowych
- funduszów inwestycyjnych
- płatności
z uwzględnieniem osób prawnych, wykonujących działalność zawodową jako:
- księgowi i doradcy podatkowi
- prawnicy wykonujący wolny zawód: m.in. notariusze, adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi
- podmioty świadczące usługi na rzecz trustów lub spółek
- pośredników w obrocie nieruchomościami
- podmioty świadczące usługi w zakresie gier hazardowych
- podmioty prowadzące handel towarami w zakresie, w jakim płatności są dokonywane lub otrzymywane w gotówce w wysokości 10 000 EUR lub wyższej
Podmioty, które wykonują działalność z zakresu bezpieczeństwa transportu są wymienione w Załączniku 1 Części 1 pkt 2 pkt 3 lit. D. Są to podmioty z branży:
- sektor kolejowy
- lotnictwo cywilne
- sektor drogowy
- sektor morski
Jeśli chodzi o ochronę środowiska, w Załączniku I Części I pkt 2 wymienia się m.in. podmioty, które :
- zajmują się promowaniem stosowania energii ze źródeł odnawialnych
- działają w sprawie efektywności energetycznej
- monitorują emisję gazów cieplarnianych
- działają na rzecz zrównoważonego rozwoju
- gospodarują odpadami
- zajmują się ochroną wód i gleby
- działają na rzecz ochrony przyrody i różnorodności biologicznej
Ustawa nie ominie także grup kapitałowych, które powinni wdrożyć jednolitą procedurę zgłoszeń wewnętrznych we wszystkich spółkach tej grupy i ustalić podmiot, którego zadaniem będzie przyjmowanie takich zgłoszeń.
Dodatkowo, ze stosowania przepisów ustawy wyłączone są jednostki organizacyjne gminy lub powiatu liczące mniej niż 10 000 mieszkańców.
Od kiedy stosuje się ustawę?
W związku z brzmieniem przepisów ustawy o ochronie sygnalistów, pojawiło się szereg wątpliwości dotyczących tego, do kiedy należy wykonać obowiązki, wynikające z ustawy.
Ustawa o ochronie sygnalistów została opublikowana w Dzienniku Ustaw 24 czerwca 2024 roku, co oznacza, że wejście w życie obowiązujących przepisów dotyczących zgłoszeń wewnętrznych nastąpiło 25 września 2024 roku.
Termin ten wynika wprost z art. 64 ustawy o ochronie sygnalistów.
Wbrew doniesieniom medialnym, a także zgodnie z metodami wykładni przepisów, przepis odnoszący się daty obliczania stanu zatrudnienia nie może stanowić podstawy do wydłużenia momentu wejścia przepisów w życie (do 1 stycznia kolejnego roku).
Do dnia 25 września 2024 roku podmioty powinny były ustalić procedurę zgłoszeń wewnętrznych, po konsultacji z zakładową organizacją zakładową lub w razie jej braku z przedstawicielami osób świadczących pracę na rzecz danego podmiotu (nie jest wymagana zgoda organizacji/przedstawicieli na projekt procedury zgłoszeń wewnętrznych).
Konsultacje odbywają się między 5 a 10 dniem od dnia przedstawienia projektu procedury.
Następnie procedura wchodzi w życie po upływie 7 dni od dnia przedstawienia jej do wiadomości osób zatrudnionych - w sposób zwyczajowo przyjęty u danego podmiotu prawnego.
Brak ustalenia procedury zgłoszeń wewnętrznych do dnia 25 września 2024 roku nie oznacza, że podmioty do tego zobowiązane nie mogą tego zrobić w czasie późniejszym, zwłaszcza jeśli nie poniosły dotąd żadnych konsekwencji za brak wdrożenia przepisów w terminie.
Z kolei przepisy co do zgłoszeń zewnętrznych, a przyjmowanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich lub organ publiczny, wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od opublikowania ustawy w Dzienniku Ustaw, a zatem od 25 grudnia 2024 r.
Zatem, dopiero od tego dnia sygnalista będzie mógł dokonać zgłoszenia zewnętrznego (poza procedurą wewnętrzną danego podmiotu).
W przypadku braku wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych przed 25 września 2024 roku, zdecydowanie zalecamy wdrożenie przepisów ustawy przed 25 grudnia 2024 roku.
Autor: Agnieszka Jurkiewicz, adw. Julia Armata
Jeżeli potrzebujesz pomocy z wdrożeniem czy stosowaniem ustawy o chronie sygnalistów, skontaktuj się z nami: Kontakt
Tworzymy pełną dokumentację do: przeprowadzenia konsultacji w firmie i wprowadzenia obowiązkowej procedury zgłoszeń wewnętrznych, którą też wdrażamy.
Zajmujemy się również stałą obsługa zgłoszeń naruszenia prawa (i związanych z nimi działań następczych), jak i prowadzeniem rejestru naruszeń prawa, spełniających wszystkie wymogi prawne i techniczne.
